Druga edycja nagrody literackiej ArtRage ma się ku końcowi, więc czas najwyższy zrecenzować nominowane tytuły.

Podobnie jak rok temu, ułożyłem je w kolejności od najsłabszej książki do najlepszej, aczkolwiek podobnie jak rok temu, należy tę kolejność traktować z lekkim przymrużeniem oka, ponieważ im bardziej odmienne od siebie książki, tym trudniej zmierzyć je jedną miarą.

Wszystko jasne? No to jedziemy:

Znowu rok minął – to się ostatnio robi podejrzanie częste. Ale minął całkiem nieźle: 20 wpisów i 150 komentarzy (7.5 na wpis) to nieznaczny, ale jednak postęp w porównaniu z poprzednim rokiem. Czy oznacza to odwrócenie negatywnego trendu, czy tylko chwilową poprawę, oczywiście czas pokaże.

Jakościowo jednak postępu nie stwierdziłem, a nawet jakby przeciwnie – notek godnych wyróżnienia zebrało się zaskakująco niewiele:

• Głód (Martin Caparros) – recenzja potężnego (tak rozmiarem, jak i ciężarem tematu) reportażu o jednym z największych problemów współczesnego świata
• Jak nie działa ewolucja – rozprawa z popularnymi medialnymi mitami o działaniu doboru naturalnego
• Recenzja znaleziona na strychu – bez komentarza, żeby nie spoilerować

W związku z powyższym, w dwunastym roku blogowania planuję położyć większy nacisk na jakość (zapewne kosztem ilości – coś za coś). A żeby tę jakość było komu doceniać, planuję także zwiększyć aktywność na Facebooku – nie wiem, czy coś sensownego z tego wyniknie, ale jak to zwykle mawiam: jest tylko jeden sposób, żeby to sprawdzić.

Tradycyjnie jestem otwarty na wszelkie życzenia, zażalenia i wolne wnioski – okazja raz na rok, więc nie wahajcie się korzystać.

Przez trzy i pół roku nie wierzyłem w możliwość drugiej kadencji rządów PiS – no bo przecież samodzielnej większości bez kolejnego nieprawdopodobnego zbiegu okoliczności nie wycisną, a koalicję mogą zrobić co najwyżej z Kukizem, o ile wejdzie. Dziś już niestety nie tylko wierzę, ale nawet jestem głęboko przekonany, że jeśli nie stanie się jakiś cud, to PiS ma drugą kadencję w kieszeni.

Potwierdziło się to, o czym pisałem w poprzedniej notce – jednoczenie opozycji było strategicznym błędem, i to jeszcze większym, niż się wydawało. Partie, które w 2015 zebrały prawie 45% głosów (podczas gdy PiS tylko 37%), tym razem przegrały stosunkiem głosów 38:45 – pomimo specyfiki eurowyborów (w których PiS zawsze dotąd zbierał mniej głosów niż w parlamentarnych), pomimo wszystkich pisowskich afer, pomimo bomby w postaci filmu Sekielskiego, uderzającego w PiS rykoszetem… Skoro mimo wszystko PiS to wygrał, i to z najlepszym wynikiem, jaki jakakolwiek partia osiągnęła w jakichkolwiek ogólnopolskich wyborach po 1989 (poprzedni rekord, 44%, uzyskała dziesięć lat temu Platforma, też w eurowyborach), to w wyborach parlamentarnych należy się spodziewać wszystkiego najgorszego.

(zdjęcie via gazeta.pl)

Na temat plakatu z tęczową Maryją powiedziano, napisano i narysowano już wszystko, więc swoich trzech groszy dokładać chyba nie muszę. Co bowiem sądzę o cenzurze religijnej, już parokrotnie pisałem (ostatnio tutaj, żeby daleko nie szukać), a niniejszy jej przypadek jest jeszcze jaskrawszy i bardziej przegięty od poprzednich, więc co tu dużo mówić – cieszę się, że talibowie strzelili sobie tak pięknego samobója i niecierpliwie czekam na proces, który powinien być jeszcze bardziej pocieszny.

Na marginesie całej awantury chciałbym natomiast zwrócić uwagę na coraz wyraźniej się rysującą strategię PiS-u na te wybory: najpierw awantura o edukację seksualną, potem o LGBT, sztukę, Kościół, teraz o religię z LGBT w tle – mamy więc konsekwentne podgrzewanie tych akurat tematów, które dzielą Koalicję Europejską. Strategia bardzo logiczna: już starożytni Rzymianie wiedzieli, że wywoływanie podziałów wśród wrogów to podstawa, a kwestie obyczajowo-światopoglądowe nadają się do tego idealnie – o ile partie tworzące KE mają mniej lub bardziej zbliżone poglądy w sprawach UE czy gospodarki, o tyle stosunkiem do KK czy LGBT różnią się diametralnie i nie ma mowy, żeby się dogadały. Aż się prosi zatem o wbijanie tam klina.

Tymczasem opozycja dobrej odpowiedzi na to nie ma – skoro wspólnego stanowiska nie da się uzgodnić, a sprzeczności między poszczególnymi frakcjami to woda na młyn partii rządzącej, jedyną bezpieczną opcją pozostaje unikanie jednoznacznych deklaracji – co z kolei oznacza oddawanie pola w kampanii PiS-owi, a do tego umacnia wizerunek bezpłciowej, rozmemłanej opozycji, w kontraście z wyrazistym i zdecydowanym PiS-em. Jakby nie kombinować, Kaczyński jest do przodu.

Akcja powieści toczy się, jak to zwykle w SF, w XXI wieku – a dokładniej w roku 2019, czyli prawie równo pięćdziesiąt lat od dzisiaj. Również jak zwykle w SF, ważniejsza od fabuły wydaje się wizja świata przyszłości – ale wizja ta okazuje się całkowicie odmienna od wszystkich innych, jakie dane nam było poznać.

Autor to ewidentnie miłośnik komputerów, na nich bowiem się koncentruje i bardzo szczegółowo przedstawia ich przyszły rozwój, nie szczędząc nam nawet parametrów technicznych. Zarazem jednak w swoich prognozach całkowicie puszcza wodze wyobraźni, nie zachowując nawet minimum troski o prawdopodobieństwo – w powieściowym świecie każdy (z dziećmi włącznie) nosi w kieszeni komputer wielkości paczki papierosów (!), z procesorem wykonującym miliardy operacji na sekundę i z pamięcią liczoną w miliardach bajtów. Dla porównania: najpotężniejszy współczesny komputer, CDC 6600, potrafi wykonać trzy miliony operacji na sekundę i posiada dwa miliony bajtów pamięci. Czy można traktować poważnie pomysł noszenia odpowiednika tysiąca takich maszyn w kieszeni?

Zapowiedziane w zeszłym tygodniu zamknięcie blox.pl trudno uznać za zaskoczenie – praktycznie wszystkie polskie platformy blogowe już poupadały, a i Blox od dawna tylko wegetował – jest to raczej symboliczne przypieczętowanie końca blogosfery, jaką kiedyś znaliśmy i kochaliśmy.

Końca, którego jeszcze z dziesięć lat temu nic nie zapowiadało – przeciwnie, blogosfera rosła w siłę, nowych blogów przybywało, stare systematycznie zyskiwały na znaczeniu w krajobrazie medialnym, zresztą również tradycyjni dziennikarze coraz częściej blogowali – i wszystko wskazywało, że będzie tylko lepiej. Niestety, raz jeszcze się przekonaliśmy, że prosta ekstrapolacja aktualnych trendów w przyszłość to droga na manowce.

Co spowodowało odwrócenie trendu? Oczywiście zmiana środowiska – świat blogów znalazł się w sytuacji planety, która trafiła pomiędzy znacznie masywniejsze obiekty i została rozerwana przez ich oddziaływania grawitacyjne.

Dobrem najsprawiedliwiej rozdzielonym jest – jak wiadomo – rozum, bo nikt się nigdy nie skarży, że go dostał za mało. Według tego samego kryterium najbardziej niesprawiedliwie podzielony jest czas, bo na jego brak skarżą się bez przerwy wszyscy…

(Tak, powtarzam się, ale ojtam ojtam.)

Jeśli jednak przyjrzeć się temu bliżej, to zauważymy, że w istocie czas jest podzielony bardzo sprawiedliwie, bo po równo – wszyscy bez wyjątku mamy go dokładnie 24 godziny na dobę i choćbyśmy chcieli, nie da się go mieć ani mniej, ani więcej. Co z kolei oznacza, że stwierdzenie „nie mam czasu” stanowi semantyczne nadużycie – nie mieć czasu w sensie dosłownym możemy co najwyżej na coś, co by trwało dłużej niż nasze życie. Na wszelkie krótsze czynności czas z definicji mamy – tyle że oczywiście musimy wybierać, które z nich w tym czasie zmieścimy, wobec ograniczonej jego ilości.

A to z kolei prowadzi do wniosku, że zdanie „nie mam czasu na X”, tak naprawdę oznacza: „X nie jest dla mnie wystarczająco ważne”. Zanim ktoś się oburzy na takie postawienie sprawy, szybki eksperyment myślowy: czy w razie np. złamania nogi mielibyście czas pojechać do szpitala? Pytanie retoryczne. A ile tego czasu byście na to poświęcili? Wiadomo – ile tylko będzie trzeba. Na tym właśnie rzecz polega: złamana noga ma wyższy priorytet niż wszystkie codzienne plany i zadania, więc czasu, żeby się nią zająć, na pewno nam nie zabraknie.

Co oczywiście nie znaczy, że problem braku czasu uważam za sztuczny lub nieważny – byłbym zresztą ciężkim hipokrytą, gdybym tak twierdził, skoro tyle razy sam się na to uskarżałem na blogu. System priorytetów jest w dużej mierze sztywny i od nas niezależny: mało kto potrafi się obejść bez pracy, rodziny czy relacji towarzyskich, mało kto może sobie odpuścić wszystkie zajęcia, na które nie ma ochoty – i tak dalej. Nie chodzi też o wzbudzanie w kimkolwiek poczucia winy, że nie dba o jakieś sprawy wystarczająco – każdy musi samodzielnie wybierać, co ceni bardziej, a co mniej; nie da się tego uniknąć i nie ma sensu próbować.

O co zatem chodzi? Tylko – i aż – o to, że jeśli „nie mamy na coś czasu”, to może to coś faktycznie nie jest tego czasu warte i od tej strony należy na to spojrzeć, zamiast ten czas przeładowywać na siłę. A jeśli jednak jest, to może po prostu należy przemyśleć swoje priorytety i wtedy czas się znajdzie…

Z roku na rok jest mi coraz bardziej wszystko jedno. Nie w sensie intelektualnym, ale emocjonalnie: praktycznie nic, co usłyszę wyczytam w wiadomościach, nie jest już w stanie wytrącić mnie z równowagi. Nawet działania miłościwie nam panujących. O ile za poprzednich rządów PiS-u krew mnie zalewała regularnie, o tyle za obecnych, mimo dużo poważniejszych patologii, niezmiennie zachowuję stoicki spokój, jakby chodziło o sprawy jakiegoś San Escobar, a nie mojego kraju. Mord na Adamowiczu był pierwszym od przynajmniej kilku lat wydarzeniem, które mnie ruszyło – na jakiś jeden dzień. Poza tym właściwie nic.

Nie żebym problemów i zagrożeń nie dostrzegał, nie żebym je bagatelizował – doskonale zdaję sobie sprawę, że jesteśmy w dupie i raźno podążamy w kierunku jelita cienkiego – tylko po prostu podchodzę do tego bez emocji. Dopóki granice otwarte, mówię sobie, dopóty można w razie czego uciec z tego wariatkowa, a z dnia na dzień ich przecież nie zamkną. Do tego dochodzi coraz silniejsza świadomość, że z globalnej perspektywy problemy naszego grajdołka to awantury w piaskownicy, które w cieniu prawdziwych zagrożeń dla świata znaczą tyle co nic. Wiedząc, do czego może wkrótce doprowadzić globalne ocieplenie, trudno się ekscytować rywalizacją Kaczyńskiego ze Schetyną…

No i wreszcie – jaki sens się denerwować rzeczami, na które i tak nie mam realnego wpływu, ani one (póki co) na mnie? Nic mi z tego nie przyjdzie, a zdrowia szkoda.

To wszystko jednak, powiedzmy sobie szczerze, to tylko racjonalizacje post factum – prawda jest taka, że emocje mi wygasły same z siebie, a nie w wyniku świadomej decyzji (gdyby zresztą dało się racjonalnie kontrolować emocje, świat byłby zupełnie inny). Nie wiem, czy to zmęczenie materiału po latach śledzenia wojny pozycyjnej, czy po prostu się starzeję, ale ten spokój budzi we mnie pewien niepokój…

W roku czytelniczym 2018 przeczytałem 51 książek (27 na czytniku) i 24 komiksy, czyli z grubsza tyle samo co w 2017, choć pod względem liczby stron wyszłoby pewnie więcej, bo cegieł trochę się zebrało tym razem. Jakościowo też nie mogę narzekać – jest dobrze i oby w 2019 było jeszcze lepiej.

Co zatem najbardziej godnego polecenia przeczytałem?

Głód (Martin Caparrós)

Tytuł roku – książka tak monumentalna i wstrząsająca, że wszystkie słowa komentarza są przy niej zawstydzająco małe i banalne. W recenzji próbowałem oddać jej wybitność masą cytatów, tu już ich dodawać nie będę – po prostu w link do recenzji klikajcie i czytajcie.

W czasach słusznie minionych był taki dowcip: „Jakie są cztery główne problemy socjalizmu? Wiosna, lato, jesień, zima”. W roku 2018 podobnie można podsumować problemy Kościoła.